O autorze
Informacje podstawowe
Informacje podstawowe
Rodzina
Chrapowiccy herbu Gozdawa
Narodziny
1 X 1612 Podberezie pod Witebskiem
Śmierć
3 XI 1685 Łukiszki pod Witebskiem
Rodzice
Krzysztof Chrapowicki, Helena Wojnianka Jasieniecka
Żony
Beata Konstancja Wierzbięcianka, Anna Wyleżyńska
Dzieci
Jan Franciszek, Krzysztof Antoni, Kornelia, Barbara, Katarzyna, Józef, Michał, Antoni, Wacław, Stefan Antoni, Ludwika Agnieszka, Franciszek Jan, Marianna
Jan Antoni Chrapowicki (1612-1685), wojewoda witebski
Pochodzenie i formacja
Pochodził ze starego rodu bojarskiego z województwa witebskiego, zaliczającego się w XVII w. do szlachty średniej. Dzięki związkom klientalnym z rodziną Hlebowiczów, odbył u boku kasztelanica wileńskiego Jerzego Karola podróż edukacyjną po zachodniej Europie oraz odebrał staranne wykształcenie na uniwersytecie w Padwie.
Poseł i senator
Od 1638 r. rozpoczął działalność publiczną. W 1639 r. otrzymał po raz pierwszy mandat poselski. W sumie brał udział jako poseł w obradach sejmu 20 razy, będąc tym samym jednym z najbardziej aktywnych litewskich posłów w historii polskiego parlamentaryzmu. Następnie – po otrzymaniu w 1669 r. awansu na wojewodę witebskiego – był nie mniej aktywny jako senator.
Kapitan w Dorohobużu
Początkowo aktywność publiczna Chrapowickiego związana była z rodzinnym województwem witebskim, natomiast ok. 1643 r. przeniósł się – po otrzymaniu przez jego patrona J. K. Hlebowicza urzędu wojewody smoleńskiego – na Smoleńszczyznę. W 1646 r. został nominowany na odpowiedzialny urząd kapitana w pogranicznej twierdzy w Dorohobużu.
Uchodźca
W 1654 r. – po zajęciu Smoleńska i Witebska przez wojska moskiewskie – rozpoczął żywot uchodźcy (egzulanta). Bardzo szybko stał się czołowym przedstawicielem środowiska egzulantów smoleńskich, dbając o jego interesy na sejmach i podczas rokowań dyplomatycznych.
Talenty dyplomatyczne
Jako wybitny znawca stosunków z Moskwą w 1661 r. Chrapowicki został wybrany na komisarza do negocjacji pokojowych ze wschodnim sąsiadem. Brał udział w kolejnych turach rokowań, począwszy od 1664 r. aż do zawarcia rozejmu w Andruszowie w styczniu 1667 r. W ich trakcie wykazał się znacznymi zdolnościami dyplomatycznymi, m. in. przyczyniając się razem ze swoimi kolegami do uratowania dla Rzeczypospolitej tzw. Inflant polskich. W rokowaniach z nią o pokój wieczysty Chrapowicki wziął udział w listopadzie i grudniu 1675 r. Swoje talenty koncyliacyjne Chrapowicki ujawnił także w styczniu-lutym 1673 r., kiedy jako mediator przyczynił się do pacyfikacji sytuacji wewnętrznej w kraju i do zawarcia ugody między obozem dworskim a opozycją (tzw. malkontentami).
Awans społeczny i ekonomiczny
Sukcesy w karierze politycznej Chrapowicki wykorzystał do podniesienia statusu społecznego i ekonomicznego swojej rodziny. Pod koniec życia z całą pewnością zaliczał się do litewskiej elity senatorsko-dygnitarskiej, z ambicjami do awansu do warstwy magnackiej. Przez szereg lat zmuszony był do egzystowania w trudnych warunkach materialnych jako uchodźca. Skrzętnie gromadził dobra ziemskie, którymi umiejętnie gospodarował. Dzięki zasługom dla Rzeczypospolitej udało mu się w sumie uzyskać starostwa olwiskie, pilwiskie, oziereckie i markowskie oraz administrację ekonomii mohylewskiej (1683), przez co znacznie powiększył swoje majętności dziedziczne.
Klient litewskich rodów
Dodatkowo duże profity uzyskał dzięki usługom świadczonym przedstawicielom ścisłej elity władzy na Litwie – najpierw Pawłowi Janowi Sapieże i Bogusławowi Radziwiłłowi, a następnie Pacom – kanclerzowi Krzysztofowi i hetmanowi Michałowi Kazimierzowi.
Więcej zob. T. Wasilewski, Wstęp, w: Jan Antoni Chrapowicki, Diariusz. Część pierwsza: lata 1656-1664, oprac. i wstępem poprzedził Tadeusz Wasilewski, Warszawa 1978, s. 12-60.
